Lozan antlaşması ne zaman bitiyor sorusu son dönemlerde cevabı merak edilen bir soru. Bu durumun nedeni Lozan antlaşmasının imzalandığı tarihte antlaşmaya belirli bir zamana kadar geçerlilik süresinin olduğu maddesinin eklenmiş olmasıdır. Söz konusu madde gizli maddeler kapsamında olduğu için fazla bilinmemekteydi. 24 temmuz 1923 tarihinde imzalanan antlaşma İsviç’renin Lozan şehrinde imzalanmıştır.

Bu antlaşmada taraflar;

TBMM temsilcileri ve Birleşik krallık, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Belçika, SSCB, Portekiz ve Yugoslavya temsilcileri arasında imzalanmıştır. Antlaşmanın 100 yıllık bir geçerlilik süresi bulunmaktadır. Yalnız antlaşmanın imzalanmasından bir süre önce TBMM yeni kurulduğu için bu durumu koz olarak kullanmak isteyen itilaf devletleri antlaşmanın görüşülmesi için o sırada henüz varlığı  fiilen devam eden İstanbul hükümetini de davet etmişlerdi.  İstanbul hükümetinin de Lozan antlaşması için davet edilmesi TBMM’nin tepkisine yol açtı ve saltanat kaldırılarak fiilen devam eden İstanbul hükümeti kaldırılmış oldu. TBMM hükümeti Lozan antlaşması için görüşmelere bu şekilde tek muhatap olarak katılmıştır. TBMM hükümeti bu sırada uluslar arası alanda fazla tanınmıyordu çünkü çok yeni bir hükümetti. Lozan antlaşmasına katılarak Misak-ı Milli’yi gerçekleştirmek isteyen yeni meclis hükümetinin diğer beklentileri;

• Türkiye’de bir Ermeni devletinin kurulmamasını sağlamak
• Kapütülasyonları geçersiz kılarak kaldırmak
• Türkiye ile Yunanistan arasında var olan Batı Trakya, Ege adaları, savaş tazminatı ve nüfus değişimi gibi sorunları çözmek
• Türkiye ve Avrupa devletleri arasındaki ekonomik, sosyal ve hukuk ile ilgili sorunların çözülmesini sağlamak

Bu amaçlar doğrultusunda Lozan antlaşması  görüşmelerine katılan TBMM hükümeti istekler karşılanmazsa antlaşmaktan vaz geçerek dönme kararı almıştır. 20 Kasım 1922 tarihinde başlayan Lozan antlaşması görüşmeleri antlaşmanın İsmet inönü tarafından imzalandığı 4 temmuz 1923 tarihinde sonlanmıştır.

Lozan antlaşmasının sonuçları :

• Türkiye ile Suriye arasındaki sınır, Fransızlar ile imzalanan Ankara antlaşmasına göre düzenlenmiştir.
• Türkiye ve Irak sınırı,  Musul konusunda bir sonuca varılamadığı için sorun Lozan antlaşmasından daha sonra Türkiye hükümeti ile ingilizler arasındaki antlaşma ile çözüme kavuşacaktır.
• Azınlıklar ile ilgili olarak müslüman olmayanların belirlenmiştir.
• Lozan antlaşmasında Ege’de bulunan adalardan Gökçeada ve Bozcada dışında kalanlar Yunanistan’a bırakılmıştır.
• Lozan antlaşması  ile kapütülasyonlar tamamiyle kaldırılmıştır.
• Lozan antlaşması ile çözüme kavuşturulan önemli bir konu savaş tazminatları konusudur. Antlaşma ile itilaf devletleri 1.dünya savaşı nedeni ile istedikleri savaş tazminatlarından vazgeçtiler. Sadece Yunanistan Karaağaç bölgesini geri bırakmıştır.
• Boğazlar konusu Lozan antlaşmasının önemli konularındandı. Çünkü çok fazla tartışma yaşanmıştır. Sonuçta savaş gemileri ve askeri amaçlı uçaklar barış döneminde boğazlardan serbestçe geçmesine karar verildi.
• Lozan antlaşmasında yabancı okullar konusunda Türkiye’nin kendi içinde alacağı kararların kabul görmesi için anlaşıldı.
• Lozan antlaşması ile patrikhaneler siyasi yetkileri sonlandırılacak ve İstanbul’da kalacakları kararlaştırıldı.
• Günümüz koşullarında halen maddeleri çokça tartışma konusu olan Lozan antlaşmasının önemi maddelerin her birinin uzun süreli yaptırımlarla gizlenme noktası olmasındandır.