Tavuk dışkısından elektrik üretecek
Türkiye ve dünyanın gelecekteki en önemli sorunlarından birisi olmaya aday unsurlarından bir tanesi enerji konusu. Giderek artan enerji ihtiyacını kapatabilmek için her geçen yeni buluşlar yapılıyor, yeni yöntemler aranıyor. Ve çoğu zamanda yeni enerji kaynakları arayışları çevrecilerin protestolarıyla karşılanıyor.

Hüseyin Koyuncuoğlu / hurriyet.com.tr

Örneğin nükleer enerji tesislerinin çevreye verdiği zararlar tartışılıyor, ya da hidroelektrik santrallerin yapıldığı yerdeki canlı türlerini tehdit ettiği konuşuluyor. Ama enerji üretirken kullanılan bütün yöntemler çevreye zarar vermeyebiliyor. Tıpkı bir bilgisayar mühendisi ile çevre mühendisi iki çocukluk arkadaşının Türkiye’de faaliyete geçirmek istediği çevreye zararlı zirai ve hayvansal atıklardan (Özellikle tavuk dışkısı) elektrik enerjisi üreten biogaz tesisi gibi. Aslında bu yöntem dünyada çok yeni değil. Almanya’da sayıları 3 bine ulaşan biogaz tesisleri varken bu iki çocukluk arkadaşı birlikte hazırladığı proje Türkiye’nin organize ilk biogaz tesisleri arasında yer alıyor.

Projeyi geliştiren iki ortaktan birisi olan Bilgisayar Mühendisi Alkın Yöney, çevreye oldukça zararlı olan tavuk dışkısından nasıl elektrik ürettiklerini hurriyet.com.tr’ye anlattı.

Biogaz nedir?
Zirai ve hayvansal (organik) atıkların bertaraf edilmesi sırasında yapılan işlem sonucu metan gazı açığa çıkıyor. Metan gazı ile başka bir takım gazlar da bulunabildiği için biz genel olarak biogaz diyoruz. Açığa çıkan bu gazlardan da elektrik enerjisi üretiyoruz..

Biogazdan nasıl elektrik üretiyorsunuz?
Biogaz bir kojenerasyona (dev bir jeneratör olarak da düşünülebilirsiniz) gönderilerek elektrik enerjisi üretiliyor. Yani zirai ve hayvansal atıklar içerisindeki zararlı olan bütün bakterileri yakıyoruz. Yakma işleminden çıkan gazı aldıktan sonra geriye sadece içinde azot potasyum gibi önemli minareler bulunan bir madde kalıyor.

Sizin projenizde ne tür atıkları kullanmayı düşünüyorsunuz?
Bizim projemizde girdi olarak tavuk dışkısı kullanacağız. Esasında biogaz üretimi için sadece tavuk atığı olmasına gerek yok, herhangi bir organik zirai atık da kullanılabilir. Ama örneğin bu tesisi Urfa’da kurmak isteyenler büyükbaş hayvan atığını kullanabilir, yine bir başka bölgede mısırla, bir başka yerde patates kabuğundan olabilir.

EDİNCİKTE 4 MİLYON TAVUK BULUNUYOR

Peki neden tavuk dışkısı?
Biz biogaz tesisini Bandırma’nın 10 km ilerisinde bulunan Edincik ilçesi ve civarında kurmak istiyoruz. Ve sadece bu bölgede yaklaşık 4 milyon tavuk var. Buradaki tavuklar bizim yola çıkış noktamız oldular. Bu kadar çok tavuk olması sebebiyle o bölgedeki tavuk atıkları çevre için çok büyük bir sorun teşkil ediyor ve çok ciddi bir çevre kirliğine sebep oluyordu.

Edincik bölgesinde sizin kullanabileceğiniz günlük tavuk pisliği miktarı ne kadar olacak?
Edincik Belediye’sinin yaptığı çalışmayla o yörede faaliyette bulunan tüm tesislerden günlük atık garantisi alındı. Tüm firmalar günlük atık miktarları belirten bir belgenin altına imza attılar. Bu çalışma sonucunda bize Edincik Belediye Başkanı Mehmet Yağcı tarafından günlük 300 tonluk tavuk atığı garantisi verildi. Bu bölgedeki atık potansiyelinin ise günlük 500 ton olabileceği söyleniyor.

Bu kadar fazla atık biogaz için kullanılmadan önce ne yapılıyordu?
Bölgedeki tavuklardan çıkan tonlarca atık her gün meralara, denizlere dökülüyor. Yapılan bu işlem tam bir çevre katliamı esasında. Tavuk dışkısındaki metan gazı bulunduğu ortamda müthiş pis bir kokuya ve içerisindeki bir takım bakteriler sebebiyle sineklerin oluşmasına da sebep olur. O sineklerin üzerindeki her türlü bakteriler ve virüsler insanlara bulaşabiliyor.

Günde 300 tonluk tavuk dışkısıyla yılda ne kadar üretim yapmayı planlıyorsunuz?
Edincik ve civarında bize garanti edilen günlük 300 ton atıkla günde 3.6 megavat elektrik üreteceğiz. Türkiye’de bu sektörde çok ciddi bir potansiyel var. Araştırmalarımıza göre Türkiye’de tüm tarımsal atıklardan üretilebilecek enerji potansiyeli yılda 63.5 milyon megavattı buluyor.

Üreteceğiniz elektriği nereye satacaksınız?
Bu projeye yapılacak yatırımın belki de en cazip noktası, biogaz tesislerinde üretilen elektriğe devlet tarafından verilen 10 yıllık alım garantisi. Biz de bu fırsatı değerlendirerek üreteceğimiz bütün elektriği devlete satacağız.

Alım garantisinde devletin belirlediği herhangi bir üst sınır yok mu?
Biogaz ile enerji ürettiğinizde devlet üretebildiğiniz tüm elektrik enerjisine alım garantisi veriyor. Projenizde üretime başlamadan önce EPDK’ya başvurup üreteceğiniz miktarı belirleyerek bu kapasitenize bağlı olarak senelik anlaşma yapıyorsunuz. Kapasitenizde bir artış olursa bunu bir sonraki yıl yenileyeceğiniz sözleşmenizde belirtiyorsunuz. Yani EPDK ile bütün anlaşmalar öncesinden yapılıyor ona göre lisans alıyorsunuz.

GERİYE KALAN MADDELER GÜBRE OLARAK
OLUŞAN ISI DA SU BUHARI OLARAK KULLANILABİLİR
Tavuk dışkılarını biogaz üretebilmek için uyguladığımız bir dizi işlemin ardından dışkıdaki tüm zararlı bakteriler yok olurken geriye toprağa ve çevreye çok faydalı organik gübre vasfına yakın bir ürün kalıyor. Ayrıca yapılan kimyasal işlem sırasında 400 dereceye varan ısılara ulaşılıyor. Bu ısıl enerjiyi suyla veya buharla taşıyarak biogaz tesisinin çevresindeki tesislerin ısınma ihtiyacını giderebilirsiniz.

Gübre ve ısı enerjisi çıktılarının ekonomik bir değeri var mı?
Çıktı olarak gübre vasfına yakın (biz buna toprak zenginleştirici maddeler de diyoruz) önemli bir madde elde ediyoruz. Isı enerjisi de civardaki fabrikalarda kullanılabilecek olan değerli bir enerji oluyor. Yani oluşan ısı enerjisi ile toprak zenginleştirici maddeler yatırımcı tarafından satılarak kapitale çevrilebilir.

Bütün bu bahsettiğiniz biogaz tesisi şu anda kurulu mu?
Bütün bu tesisin araştırmaları tamamlandı. Projesi hazır ve kulum aşamasına geldik. Bizim projemizde Edincik bölgesinde günlük 300 tonluk tavuk atığı garantimiz de bulunuyor.

Tesisin yatırım bedeli ne kadar?
Günlük 300 ton tavuk atığı ile günde 3.6 megawatt elektrik üretim kapasitesine sahip tesisin kurulum maliyeti 7.6 milyon Euro olacak.

Yatırımın geri dönüş süresini hesapladınız mı?
Günlük 300 ton dışkı girdisiyle yıllık elektrik gelirimiz 1.6 milyon Euro olacak. Elektrikte alım garantimiz olacağı için bu elektrik gelirimiz bir ürettiğimiz takdirde garanti. Oluşan ısıl enerjiyi ve işlemler sonrasında geriye kalan toprak zenginleştirici olarak adlandırdığımız maddeden gelecek geliri hesaba katmasak dahi bu proje yaklaşık 4 yılda kendisini finanse etmiş olacak.

DIŞKI MİKTARI 500 TON OLURSA
Edincik’teki günlük tavuk atığı kapasitesi 500 ton olduğu söyleniyor. Eğer biz 300 ton değil de 500 tonluk bir tavuk atığı sağlayabilirsek de günlük elektrik üretimimiz yaklaşık 5.8 megawatt olacak.

Isıl enerji ve toprak zenginleştirici maddeleri neden hesaba katmıyorsunuz?
Yan ürünlerin satışı ile ilgili görüşmelerimiz sürüyor. Onları da sattığımız takdirde yıllık gelirimiz daha da artacaktır. Fakat 7.6 milyon Euro’luk bir tesis maliyetiyle biz hiç kapasite artırmasak dahi bu girdi ve 10 yıllık elektrik alım garantisiyle sadece devlete elektrik satsak dahi 10 yılda yaklaşık 16 milyon liralık gelirimiz olacak. Tek başına bu gelir rakamları bile projeyi cazip kılıyor.

GELECEKTE KARBON KREDİSİ GELİRİ DE OLUŞACAK
Projemizle sadece Türkiye’deki potansiyeli göstermek istiyoruz. Yavaş yavaş bu tarz tesislerin artmasıyla hem verilen teşvikler ve devlet yardımları artacaktır. Ayrıca KYOTO protokolünün uygulanmasıyla birlikte birde elde edilecek bir karbon kredisi geliri de olacak. Bu krediden sağlanan gelirisin diğer gelirden daha önemli bir boyuta ulaşacağını düşünüyoruz.

KREDİ İSTEDİK ORTAK OLMAK İSTEDİLER

Projenin finansmanını nasıl sağlamayı düşünüyorsunuz?
Bizim bu projeyi anlattığımız çok önemli uluslararası yabancı bir fon bize hem gereken kredinin tamamını sağlamayı hem de projenin bir kısmına ortak olmayı teklif etti. Uluslar arası bu fonun böylesi bir teklifte bulunması bize bu projemizin uygulanabilir olduğunu gösteriyor.

Bu yatırımı Pales tek başına mı yapacak?
Pales, olarak bizim yapabileceğimiz en önemli kısmı işin mühendislik kısmı ve gerekli araştırmaları ile hesaplamaları yapmak. Biz şu anda biri Alman diğeri Amerikan menşeyi iki ayrı mühendislik devi ile tesis kurulumu konusunda da anlaşmak üzereyiz.. Yatırım anlamında da yerli yatırımcılarla görüşmelerimiz sürüyor.

Yerli yatırımcıya neden ihtiyacınız var?
Bize bu krediyi sağlayan finansal kuruluş teminat karşılığı bu işlemi gerçekleştireceği için güçlü ve bilinirliliği yüksek güvenilir bir yatırımcıya ihtiyacımız var. Yatırımcı aramamızın çok uzun sürmeyeceğinin düşünüyoruz. Bizim yatırımcılara anlattığımız en önemli şeyler bu işin uygulanabilir ve kredisinin hazır olduğu bu işin profesyonellerle birlikte çalışıldığıdır. Birçok yerden teklif var bir kaçıyla da ciddi bir şekilde yol aldık.

Sadece yerli yatırımcılarla mı ortak çalışacaksınız? Yabancı yatırımcı istemiyor musunuz?
Biz yerli yatırımcıyı daha çok tercih ettiğimizden onlara öncelik veriyoruz. Sonuçta ticari anlamda batlığımızda yabancı da olabilir. Ama gönlümüz bu projede bir yerli yatırımcıyla çalışmak.

Yatırımcı bulduktan sonra ne zaman elektrik üretimine başlayacaksınız?
Bizim hedefimiz 2011 Haziran ayında üretime başlamak. Çok uzun bir süreç olmayacak tesisin kurulum süreci diye planladık. Yaklaşık 9-10 aylık bir kurulum süreci var.

Bu yöntem ile elektrik üretimi Türkiye’deki elektrik sorununa nasıl bir çözüm sağlar?
Biogaz ile üretilecek elektrik enerji miktarı asla ülkenin elektrik ihtiyacını tek başına karşılamaz. Yüzde 10’unu bile karşılasa yeterli. Yani nükleer santraller, hidroelektrik santrallere de ihtiyaç olacaktır. Biogazla üretim ancak elektrik sorununa ciddi bir alternatif olabilir. Tam anlamıyla bir temiz enerji kaynağı biogazla yapılan enerji üretiminin doğaya kazandırdıkları elektrikten çok daha önemli.

ÜNİVERSİTELERDEKİ AKADEMİSYENLERİMİZE DANIŞAN KİMSE YOK

Peki böylesine bir yatırımı nasıl keşfettiniz?
Bu bir keşif ya da icat değil. Bu dünyada yıllardır yapılan bir iş. Bu konuyla ilgili bizim üniversitelerimizde çok yetenekli çok uzman akademisyenlerimiz yıllardır mevcut. Ama şimdiye kadar hiçbir yatırımcı, sanayici gidip o değerli hocalarımıza neler yapabileceklerini sormamış. Biz sadece bunu akıl ettik ve bu hocalarımıza, üniversitelerimize danıştık.

Dünya da bu şekilde üretim yapan tesisler var mı?
Aslında bizim için üzücü bir durum şu ki Almanya’da bu türde tesislerden 3 bin tane var. Bugün Yeni Zelanda’dan tutun Almanya, ABD’ye kadar bu tür tesisler dünyanın dört bir yanında faaliyette. Biz daha yeni bu noktaya ulaştık. Türkiye’nin bu konudaki potansiyeli ile ilgili diğer ülkeler burada araştırmalar yaparken biz bu potansiyeli yeni keşfediyoruz.

GREENPEACE GİBİ DEĞİL, İCRAAT YAPMALIYIZ
Çevrecilik sadece Greenpeace gibi örgütlerle pankartlar açmak değil. Ya da onu yapmayın bunu yapmayın değil. Buna karşılık çözüm üretmek önemli. Napacağız evimizde ampül yakmayacak mıyız? Araç kullanmayacak mıyız? Enerji alternatifleri üretmemiz gerekiyor. Fikir üretmek ve üzerinde çalışmamız gerekiyor.

Bu projeyi ürettiğiniz bir ekibiniz var. Başka projeleriniz nelerdir?
Şirketimiz adı Pales. Biz şu anda yenilenebilir enerji kaynaklarıyla ilgileniyoruz. 15 kişilik mühendis danışman kadromuzla Türkiye’nin çeşitli illerinde enerji üzerine araştırmalar ve ölçümlemeler yapıyoruz. Bunun yanı sıra çeşitli fabrikaların ve otellerin enerji verimliliklerini de inceliyoruz.

Yabancılarla ortaklığınız var mı?
Özellikle biogazla ilgili Alman ve Amerikanlarla ortak çalışarak çözüm üretmeye çalışıyoruz. En son çok büyük bir Amerikan firmasının Türkiye’de yapacağı yatırımlarda onlarla ortak çalıştık. Firmanın bütün enerji indekslerinin çıkardık ve nasıl daha ekonomik daha az tüketen bir hale gelebilir bunun üzerine çözüm üretmeye çalıştık.