Yaz aylarının tadını çıkarttığımız bir dönemi geride bıraktık. Acaba sıcak yaz güneşi sadece içimizi ısıtan anılarmı bırakıyor geride?
Dikkat etmemiz gereken neler var? Güneş lekeleri tabiki akla geliyor hemen ama tıbbi açıdan çok daha önemli bir noktaya dikkatinizi çekmek istiyorum. Her yıl yaz aylarından sonra bedenimizdeki benlerde sayıca artış görüyoruz. Bu sayımızda benlerimizi mercek altına almak istedik. Amacımız konu ile ilgili temel bilgileri sizlere aktararak, bedenimizin benlerimizle verebileceği bir takım sinyalleri anlayabilmemiz.
Ben Nedir ?
Halk arasında "BEN" diye bilinen ve tıp dilinde "nevüs" olarak adlandırılan oluşumları, "melanositler" meydana getirir. Derinin normal yapısında da bulunan melanosit hücreleri "melanin" isimli bir boya maddesi yaparak deriye rengini verirler. Benleri oluşturan hücreler de yine benzer şekilde melanin pigmenti üretebilirler ancak normal deriye göre oranları daha fazla olduğu için daha koyu renkli olarak karşımıza çıkarlar.
Genel olarak zararsız olan bu oluşumlar, sıklıkla kahverengi veya siyah renkte olurlar. Bazıları deriden kabarık dururken, bazıları deri seviyesindedir. Kimi benlerin üzerinde tüy veya daha kalın kıl yapılarıda olabilir. Çok değişken boyutlarda gözlenebilirler.
Doğumdan beri varolabildiği gibi sonradan da çıkabilirler. Doğumsal benlerin bazılarında çok düşük de olsa deri kanseri gelişme olasılığı vardır. Bu nedenle bir benin doğumdan itibaren var olması onun iyi huylu olduğu anlamına gelmez. Sağlıklı bir bireyde ortalama 13-15 adet ben mevcuttur. Bu sayı yaşla ve ultraviyoleye maruz kaldıkça artış gösterir. Benler görünüşlerine, renklerine, bulundukları yere veya köken aldıkları hücrelere göre farklı isimlerle adlandırılırlar.
Vücudumuzda birçok ben bulunur. Benlerin sayısında çeşitli nedenlerle artış meydana gelebilir. Bazıları güneş ışınlarının etkisi altında ortaya çıkar veya çoğalır. Benzer biçimde yaşlandıkça sayılarının daha arttığı, renklerinin koyulaşıp açılabildiği, daha genişlediği de gözlenebilir. Özellikle açık tenli ve uzun süre güneşe maruz kalan kişilerde daha çok ben görülür.
Benler Neden Önemlidir ?
Benler iki nedenle tıbbi açıdan önem taşırlar. Bazı ben tipleri zamanla deri kanserine dönüşme riskine sahiptirler.
Kimi deri kanserleri benlerle görüntü olarak kolayca karıştırılabildiği için kötü huylu bir oluşumun, iyi huylu bir ben olarak algılanıp tedavisiz bırakılması söz konusu olabilir.
Bu nedenler benlerin yakından takip edilmeleri gerekliliğini ortaya çıkarmakta ve gerektiği durumlarda benlerin alınarak patolojik olarak incelenmesini zorunlu kılmaktadır.
Benlerin hepsinin alınması gerekli değildir. Belli kriterler benlerin alınması için neden teşkil eder. O halde hangi benler alınmalıdır:
– Beş mm’den büyük olanlar;
– Birden fazla renk içerenler veya alacalı bir renge sahip olanlar;
– Çevresi düzensiz, belirsiz, silik olanlar, bir tarafa akıyor izlenimi verenler;
– Üzerinde yara açılan, kanamaya meyilli benler;
– Etrafı kızaran benler;- Sıkça tahriş olan (saç içinde, elbise askısı, sütyen kuşağı, kemer bölgesi, gömlek yakası bölgesinde, erkeklerde traş bölgesinde) benler;
– Zaman içerisinde belirgin fiziksel değişiklik gösteren benler daha dikkatle incelenmesi gereken lezyonları teşkil ederler.
Hastada riskli görülen benler yukarıdaki bulgular, dermatoskopi ve klinik tecrübeye göre sınıflandırılmalıdır. Doktorunuz tarafından gerekli görülen, yani şüpheli olanlar cerrahi olarak çıkartılmalıdır. Bunlar daha sonra patolojik incelemeye gönderilerek tam tanıları gerçekleştirilir.
Benler Nasıl Deri Kanserine Neden Olur?
Benlerin deri kanserine dönüşümünde güneşin önemli etkisi bulunmaktadır. Bu nedenle güneşten korunma oldukça önemlidir. Güneşten korunmak için özellikle yaz aylarında güneş ışınlarının en dik ve etkili şekilde olduğu saatler olan 11-15 arasında çok zorunlu olmadıkça güneşe çıkılmamalı.
Mümkün olduğunca kapalı ve sıkı dokumalı giysiler ile şapka kullanılarak güneşe maruz kalan deri yüzeyleri azaltılmalı. Güneşe maruz kalan alanların korunması için ise güneş koruyucu kullanılmalı (koruma faktörü 20 ve üzeri olan güneşten koruyucular ile). Güneş koruyucusu tercih ederken gerek UV A gerekse UV B ye karşı koruyuculuğa sahip ürünler tercih edilmelidir. Kış aylarında açık havada yapılan sportif aktivitelerde özellikle kayak sporunda güneş ışınlarından korunmak en az yaz aylarındaki kadar önem taşımaktadır.
Atmosferdeki ozon tabakasının incelmesi ve çevre koşularının bozulması (kanserojen atıklar ve maddelerin artışı) deri kanserlerinin görülme sıklığını oldukça arttırmıştır. Bu nedenle, benleri fazla olanlar, güneşe çok sık maruz kalanlar (çiftçi, balıkçı, turizmci), açık tenli olanlar belli aralıklarla doktor kontrolüne (Plastik Cerrahi veya Dermatoloji Uzmanı) gitmelidir. Değişiklik gösteren benlerden biyopsi yapılması ve deri kanseri dönüşümü meydana gelmiş ise gecikmeden tedavi gerçekleştirilmesi çok önemlidir. Çoğu deri kanseri erken ve yeterli tedavi gerçekleştirildiğinde rahatlıkla tedavi edilebilmekte ancak tedavide gecikmeler meydana gelirse kötü sonuçlara sebep olmaktadır.
Benler Nasıl Çıkartılır ?
Benler sıklıkla lokal anestezi altında alınırlar. Bir iğne yardımı ile ben ve çevresi uyuşturulur. Ben çevresindeki sağlam doku ile birlikte çıkartıldıktan sonra, alınan yeri kapatmak amacıyla dikiş atılır. Çıkartılan ben ise inceleme için patolojiye gönderilmelidir. Kimi benlerde, lazer, radyofrekans, kriyoterapi veya elektrokoagülasyon gibi metodlar da uygulanabilir. Bu konuda hekiminiz sizi aydınlatacak ve sizin için en uygun yöntemi size önerecektir.
Vücudumuzu tüm dış etkilerden koruyan derimizi yakından tanımak ve korumak; ve üzerinde meydana gelen değişiklikleri en kısa zamanda tespit ederek ilgili hekimlere danışmak için özen göstermek gerekir.
Amerikan Hastanesi
Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Bölümü
Prof. Dr. Reha Yavuzer