Kurban keseyim derken kendini kesenler, kurbanlık hayvanlar tarafından yaralananlar görüntülerine çok sık rastlıyoruz.

Ramazan Bayramı bayram coşkusunu ve tatili bir arada yaşatırken daha çok var dediğimiz Kurban Bayramı da geldi çattı. Kurban Bayramı ile birlikte ekranlarda ve gazetelerde sık sık kurban keseyim derken kendini kesenler, kurbanlık hayvanlar tarafından yaralananlar, kurban eti ve tatlıyı fazlasıyla bir arada tükettiği için soluğu acil servislerde alanların görüntülerine rastlıyoruz…

Acil servislerde Kurban Bayramı mesaisini, yaşananları ve yeni acil servis manzaralarına davetiye çıkarmamak için bayram süresince dikkat edilmesi gerekenleri, Dr. İrfan Yaldır’la konuştuk…

En çok hangi hastalıkları taşıyanlar bayramda acil servise başvuruyor?

Kurban Bayramı’nın ilk gününde el kesikleri ile karşılaşmak acil servislerde çalışan bizler için neredeyse rutin bir hal aldı ve sonraki günlerde ise yeme alışkanlıkları değiştiği için mide ve bağırsak hastalıklarıyla karşılaşma oranımız oldukça fazla. Sık karşılaştığımız bu durumların dışında tatiller genelde uzun sürdüğünden diyetle tetiklenebilen bazı hastalıklara sahip olanlar ile rutin kontrol ve tedavisini aksatanları da acil servisimizin ziyaretçileri arasında görebiliyoruz. Bunlara örnek olarak gıdaların tetiklediği migreni, düzensiz beslenme ile ya da aşırı yeme ile yükselebilen kan şekeri değerlerini ve bunların komplikasyonlarını, tansiyon yükselmelerini sayabiliriz. İlave olarak da tatildeki halı saha maçlarında yaralananlar ya da çocukluklarda oluşabilecek travmalar ilk sıralarda gelebiliyor.

Kurban Bayramı döneminde acil servislere en çok hangi şikâyetlerle başvuruluyor?

Özellikle ilk gün erken saatlerde ve gün boyunca el ve kol kesileri, sonraki günlerde ishal, bulantı-kusma, baş ağrısı ve düşmeler sonucu vücudun çeşitli bölgelerinde ağrılarla başvuranları çok fazla görüyoruz.

En çok hangi kurban yaralanmaları görülüyor?

Büyükbaş hayvan kesimleri sırasında kurbanın iyi bir şekilde tutulup sabitlenmemesi ya da usulüne uygun olmayan yöntemlerle bu işe ehliyeti olmayan kişilerce yapılan kesimler ciddi yaralanmalara yol açıyor. Bunlar genelde el ve parmaklarda; bazen kolda ve nadiren de diğer vücut bölümlerinde yüzeysel ya da derin tendon kesileri şeklinde. Ayrıca kurbanlık hayvanı tutmaya çalışırken çıkan kargaşada da yaralanmalar oluşabiliyor.

Kurban kesiminde dikkat edilmesi/ kurban kesenlerin kaçınmaları gerekenler neler?

Kurban kesimlerinde dikkat edilmesi gereken en önemli konu; kurban kesimi işleminin emniyetli ve işinin ehli profesyonel kişilerce, çevrenin de emniyete alınarak yapılması. Ayrıca tıbbi rahatsızlığı olan kişilerin kesim işlemlerinde kesinlikle bulunmaması gerekir.

Kurban yaralanmalarında ilk müdahalenin şekli ve önemi

Kurban yaralanmalarında öncelikle yapılması gereken kanamayı durdurmak ve kesi ortamının temiz tutulmasını sağlamaktır. Kurban kesim alanı düşünüldüğünde de ilk olarak yaralı bölgenin mümkün olan en çabuk biçimde temiz suyla yıkanarak baskı yöntemi ile kanamasının durdurulmaya çalışılması gerekir. Bunun için elimizi veya tampon vazifesi görecek temiz bir bezi kaldırmadan yara bölgesine en az 5 dakika basınç uygulamak yeterli olacaktır. Parmak, el, kol, bacak gibi kopan bir uzvun ya da parçanın, belli bir süre içerisinde hastaneye yetiştirilmesi gerekir. Örneğin bu süre kol ve bacakta en fazla 6 saat, parmaklarda 8-10 saate çıkabilir. Bu tip durumlarda hemen hastane aranıp bilgi verilmeli telefondaki yetkilinin yönlendirmesi doğrultusunda en kısa sürede merkeze ulaştırılmalıdır.

Hastaya ilk müdahale bilinçli bir kişi tarafından kanamanın durdurulması ile yapılır. Temiz bir tamponla yaranın üstüne baskı uygulanıp kanama durdurulmaya çalışılmalıdır. Kol ve bacakta büyük tamponlar kullanılmalıdır. Hasta replantasyonun yapılacağı özellikli bir merkeze ulaşana kadar en yakın merkeze götürülerek kanama durdurulmalıdır. Kopan parça varsa merkeze ulaşıncaya kadar soğutulması sağlanmalı, bunu yaparken de parçayı doğrudan buzun üstüne koymak yerine bir kabın içerisine koyulmalıdır. Örneğin 2 kg suya 1 kg buz koyarak kopan parçayı temiz bir poşete koyup içine su almasını engelleyecek şekilde bağlayıp buzlu suda muhafaza etmek gerekir. Doğrudan buzun üstüne koyduğunuzda, buz dokuları dondurduğundan dokular zarar görecek ve uzuv zamanında ulaştırılmış ve hasta stabil durumuna getirilmiş olsa dahi replantasyon gerçekleşemeyecektir.

Bu ve benzeri durumlarda yaraya tütün basmak, şekere batırmak, yara üzerine tuz sürmek ya da yara içine tentürdiyot doldurmak gibi kulaktan dolma yöntemler; hem dolaşım ve hem de enfeksiyon anlamında birçok hataya neden olmaktadır.

Ani kesi kanamalarında en çabuk ve kolay uygulanabilen müdahaleler nelerdir?

Birkaç yöntem bu konuda işe yarayabilir. Bunlardan birincisi elimizi ve tampon vazifesi görecek temiz bir bezi kaldırmadan yara bölgesine en az 5 dakika basınç uygulamaktır. Bunun yanında turnike dediğimiz kanayan organın yukarısını (vücutla arasındaki bölgeyi) uzun bir bağla (ip, kravat, çorap v.b.) sıkıca bağlamak kanamayı durdurabilir. Bir başka yöntem ise birkaç kat yapılan tampon üzerinden basınçlı sargı uygulanmasıdır. Bunların yanında eğer kırık ya da çıkıktan şüphelenilmiyorsa o organın kuvvetle bükülmesi ve içine tampon konması ile dirsek ya da diz atardamarlarına baskı uygulayarak kanama azaltabilir.

Kurban kesim alanlarında sağlık personeli ihtiyacı ve önemi

Kurban kesim alanlarında ciddi travmalar ve parmak kopmaları yaşanabilir. Bu anlamda özellikle çoklu kesim yapılan yerlerde, en azından travmatik ilk yardım alanında eğitimli bir sağlık personeli bulundurmak ilk adımın doğru atılmasını ve daha uygun nakli sağlar. Burada dikkat edilmesi gereken başka bir konu da tıpta ana prensip olan “Öncelikle zarar vermeyin!” ilkesine uygun olarak bilinçsiz müdahaleden kaçınmak olup bazen hiç dokunmamanın yanlış girişim yapmaktan daha iyi olduğu unutulmamalıdır.