Celal Bayar kimdir?
Türkiye siyasi hayatının önemli isimlerinden Celal Bayar kimdir? İşte 3’üncü Cumhurbaşkanı olarak görev yapan Celal Bayar’ın özgeçmişi…
Abdullah Fehmi Efendi’nin 3’üncü oğlu olarak 1883 yılında Bursa Gemlik’te dünyaya gelen Celal Bayar, ilk ve orta öğrenimini Bursa’da tamamladıktan sonra banka veznedarlığı yapmaya başladı. Görev yaptığı sırada Fransızca öğrenmeye başlayan Bayar, kursu tamamlamasının ardından Deutsche Orient Bank’ın imtihanını kazanarak, burada kısa zamanda yükseldi.
Siyasete Bursa’da başladı
1903 yılında İnegöllü Refet Bey’in kızı Reşide Bayar ile evlenerek Refii (1904-1941), Turgut (1911-1983) ve Nilüfer Gürsoy (1921-) isimlerinde 3 çocuk sahibi oldu. Dayısının teşvikiyle siyasetle ilgilenmeye başlayan Bayar, 1907’de İttihat ve Terakki’nin Bursa’daki gizli kolu olan “Küme” adlı örgüte girdi. 31 Mart Olayı (1909) başlayınca Hareket Ordusu’na katılmak üzere, Bursalı İttihatçılardan bir gönüllü birliği oluşturdu. Hareketin daha sonra partiye dönüşmesiyle Bayar, partinin Bursa sorumlu yazmanı oldu.
İzmir’e görevli olarak gönderildi
1911 yılında görevli olarak İzmir’e gönderildi. Burada da propaganda ve örgütlenme çalışmalarına devam eden Bayar, parti görüşlerini yansıtan bir dergi çıkarmaya ve aynı zamanda İzmir’de birçok okul açılmasına da vesile oldu. Bayar ayrıca İzmir’de bir Milli Kütüphane kurdurdu. I. Dünya Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu’nun yenilgisiyle son bulup İttihat ve Terakki iktidardan uzaklaştırılıp, bu partinin yöneticilerine karşı soruşturma ve suçlamalar başlayınca, savaş suçlusu olarak İzmir Sıkıyönetim Mahkemesi’nde yargılandı ve aklandı.
Türkiye İş Bankası’nı kurdu
Milletvekilliği döneminde Mustafa Kemal’in yakın çevresine giren Bayar, iktisat encümeni rapotörlüğü yaptı, 1920’de bir ara iktisat vekilliğine vekâlet etti. Mustafa Kemal’in buyruğuyla Yeşil Ordu ve resmî Türkiye Komünist Fırkası’nın yöneticileri arasında yer aldı. Bayar, Cumhuriyet’in ilanından sonra, Mart 1924’te Mübadele, İmar ve İskân vekilliğine atandı. Temmuz 1924’te bu görevden istifa etti. Aynı yıl Mustafa Kemal tarafından yeni bir ulusal banka kurmakla görevlendirildi. 26 Ağustos 1924’te ulusal ekonomi politikasının temel taşlarından olan ve Türkiye’nin ekonomik yaşamında belirleyici bir rol oynayan Türkiye İş Bankası’nı kurdu ve 1932’ye kadar genel müdürlüğünü üstlendi.
Tek başına iktidar oldu
İsmet İnönü, bazı konularda Atatürk’le anlaşmazlığa düşerek başbakanlıktan istifa edince, Ekim 1937’de Bayar bu göreve getirildi. Atatürk’ün ölümünden (10 Kasım 1938) sonra cumhurbaşkanı seçilen İnönü’nün yeniden başbakanlığa atadığı Bayar’ın bu görevi kısa sürdü, Ocak 1939’da istifa ederek başbakanlıktan ayrıldı. Tek parti döneminin ardından Demokrat Parti (DP) genel başkanlığı yapan Celal Bayar 1950 seçimlerinde oyların yüzde 53’ünü alarak tek başına iktidara geldi.
Asker kökenli olmayan ilk cumhurbaşkanı
Celal Bayar, 22 Mayıs 1950’de cumhurbaşkanı seçildi ve DP genel başkanlığından çekildi. 1954 ve 1957 seçimleri sonunda da yeniden cumhurbaşkanı oldu ve 27 Mayıs Darbesi’ne (1960) kadar bu görevde kaldı. Türkiye’nin üçüncü cumhurbaşkanı olan Bayar, Cumhuriyet’in asker kökenli olmayan ilk cumhurbaşkanıdır.
103 yaşında hayatını kaybetti
Uzunca süre yaşadığı konjestif kalp yetmezliği nedeniyle kaldırılığı İstanbul Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Merkezi’nde (bugün Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi) 22 Ağustos 1986’da 103 yaşında yaşamını kaybetti. Öldüğünde, dünyanın en yaşlı politikacısıydı. Cenazesi 28 Ağustos 1986’da Ankara’da yapılan devlet töreninden sonra, ertesi gün doğum yeri olan Umurbey’de toprağa verildi.
Anıları 8 ciltte yayımladı
1965 ile 1972 arasında Ben de Yazdım adıyla 8 cilt halinde anılarını yayımladı. 1969’da Başvekilim Adnan Menderes (derleyen İsmet Bozdağ) adlı bir kitabı yayımlanmıştır. Doğduğu ev, Yapı Kredi Bankası Genel Müdürü Kazım Taşkent’in katkılarıyla restore edilmiştir. 1992 yılında kurulan Manisa’daki Celal Bayar Üniversitesi’ne adı verilmiştir.
