Hormonlar bedendeki birçok hayati süreçte değerli rol oynuyor. Çeşitli dış etkenler ise hormonal dengeyi bozup fizikî ve ruhsal birçok hastalığa davetiye çıkarabiliyor. Günlük hayatta daima kullanılan eşyalarda, elektronik aygıtlarda, tüketilen besinlerde ve hatta solunan havada bile bulunan kimyasal unsurlar bedende birikerek hormonal dengeyi ve sıhhati olumsuz etkiliyor. Memorial Wellness Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Gökhan Özışık, endokrin sistemi bozan unsurlar ve alınması gereken tedbirler hakkında bilgi verdi.
Anne karnından itibaren bedeni hormonlar yönetiyor
Endokrin sistemin bütün denetimini beyinde bulunan hipofiz bezi, salgıladığı hormonlar aracılığı ile yapmaktadır. Endokrin sistem iç salgı bezlerinden oluşur, hormon sentezi ve salgısı yapar. Hormonun tesir ettiği organa ise maksat doku denmektedir. Anne karnında fetüsün büyümesi ve gelişmesinden itibaren beden hormonların denetimi altındadır. Hormonlar, bir organın fonksiyonunu yapması için gerekli komutları ileten aracılardır. Uzunluk uzaması, kemiklerin büyümesi, ergenlik periyoduna giriş ve doğurganlık özelliklerini hormonlar belirlemektedir. Ayrıyeten hastalık halinde beyni uyarma misyonunu de yeniden hormonlar yapmaktadır.
Hormon istikrarındaki bozulma bedendeki bütün sistemleri olumsuz etkiliyor
Hormonların olumsuz etkilenmesi ve hormonal istikrarın bozulması beden fonksiyonlarının bozulmasına yol açabilmektedir.Örneğin pankreastaki endokrin hücrelerin hasar görmesi, bedene şeker girdiğinde buna verilmesi gereken insülin yanıtının bozulmasına yol açmaktadır. Ya da tiroidi bozan faktörler buradan salgılanan hormonları da olumsuz etkilemektedir. Hormonları olumsuz etkileyen ve fonksiyonlarını bozan durumların başında endokrin bozucu kimyasal unsurlar gelmektedir. Endokrin bozucu unsurlar göğüs, prostat ve testis kanserlerine, obezite, diyabet, üreme ile ilgili hastalıklara, ergenlik bozuklukları, otizm, hiperaktivite ve bağışıklık siteminin zayıflamasına neden olabilmektedir.
Kimyasal unsurlar bedende birikerek hormonları taklit ediyor
Sanayileşmenin yaygınlaşması ve teknolojik alandaki gelişmeler insanların kent hayatını tercih etmesine ve doğal ömürden giderek uzaklaşmalarına neden olmaktadır. Kimyasal unsurlar içeren birçok eser hayatın ayrılmaz modülleri haline gelmiştir. Endokrin bozucu olarak da isimlendirilen bu kimyasal unsurlar bedenin ürettiği hormonların salınımını, ölçüsünü amaç organa ulaşmasını ve orada yaptığı tesirlerde değişikliklere neden olmaktadır. Üreme sistemlerini, tiroid ve pankreas işlevlerini etkilemektedir. Birtakım endokrin bozucular östrojene misal tesirler göstererek bayanlarda adet düzensizliklerine neden olabilmektedir. İyotu taklit ederek iyot tesiri yaratan kimyasallarda tiroit işlevlerini bozabilmektedir. Spor yapan şahısların kas imalini hızlandırmak için kullandığı ilaç ve besin destekleri de kortizon ve büyüme hormonu içeriklerinden ötürü endokrin sistemi bozabilmektedir. İnsülin salınımını bozarak diyabete neden olan unsurlar de vardır. Etraf kirliliği de tekrar endokrin bozucular ortasında yer almaktadır.
Endokrin bozucular doğal ve kimyasal olarak ikiye ayrılıyor
Fitoöstrojenler doğal endokrin bozucular ortasında bulunmaktadır. Sarımsak, soya fasülyesi, tahıllar, maydanoz, elma üzere zerzevat ve meyveler bu fitoöstojenlere örnektir. Dokularda birikme yapmadan bedenden atıldıkları için yan tesirleri yok denecek kadar azdır. Ağır bir biçimde tüketilmeleri halinde bariz bir tesir gösterebilirler. Doğal endokrin bozucular en çok östrojeni taklit ettikleri için bayanlarda üreme sistemini olumsuz etkileyebilmektedir. Fitoöstrojen içeren bitkilerden elde edilen zayıflama çayları ya da besin destekleri doğal endokrin bozuculara örnek olarak gösterilebilir.
Endokrin bozucular hayatın her alanında bulunuyor
Kimyasal endokrin bozucular tarımda, sanayide ve besin hususlarında bulunur. Paketli besinler, paklık materyalleri, ilaçlar, ağır metaller, elektronik eşyalar, kir ve leke tutmayan kumaşlar, yanmaz, yapışmaz tencere ve tavalar, makyaj gereçleri ya da bu eserlerin ambalajlarından alınan kimyasallardır. Günlük hayatta kullanılan çabucak her şeyde bulunmaktadır. Bu hususlar dokularda birikim yaparak bedene ziyan vermektedir. Tesirleri uzun periyodik ve kalıcı olabilir. Gen yapısını bozarak kuşaktan nesile aktarılabilirler. Bu unsurlar çok düşük dozlarda bile endokrin sistemi olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Bilhassa anne karnında maruz kalınan kimyasal hususlar bebekte önemli ve kalıcı sıhhat meselelerine yol açabilmektedir. Bu hususları içeren eserlerden mümkün olduğunca kaçınmak bilhassa çocukları uzak tutmak gerekmektedir. İşlenmemiş doğal beslenme alışkanlıkları edinilmeli, kimyasal içeriği pak olan eserler tercih edilmeli ve bu eserlerden mümkün olduğunca az faydalanılmalıdır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı