İstanbul Bilgi Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi öğrenci ve mezunlarından oluşan BilimSantrali Kulübü, ilkokul ve ortaokullarda düzenledikleri bilim atölyelerinde günlük hayatta kullanılan gereçlerle deneyler yaparak çocukları bilim ile buluşturuyor. 2019 yılından bu yana 600’e yakın ilkokul ve ortaokul öğrencisine ulaşan BİLGİ’li öğrenciler, 24 Ocak tarihi itibariyle başlayacak sömestr tatilinde çocukların kolay materyallerle eğlenirken öğrenebilecekleri 5 deneyi paylaştı.

İstanbul Bilgi Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi öğrencileri tarafından kurulan BilimSantrali Kulübü, bu vakte dek İstanbul, Çanakkale, Erzurum, Manisa, Diyarbakır, Eskişehir, Mardin, Bilecik, Samsun, Konya, Ankara, Giresun ve Muş vilayetlerinde yüz yüze yahut çevrimiçi (online) olarak düzenlediği bilim atölyelerinde 600’e yakın çocuğa ulaştı. Kulüp üyeleri, 2019 yılından bu yana ilkokul ve ortaokul öğrencilerine yönelik bilim atölyeleri düzenliyor. Çocukları bilimle buluşturarak onların günlük hayatta kullanılan materyallerle deneyler gerçekleştirmelerini sağlıyor. Çocuklar bu deneylerde okulda gördükleri müfredat çerçevesinde kimya, fizik, biyoloji üzere alanlarda öğrendikleri bilgileri günlük hayatlarında uygulayabilmeyi ve neden sonuç bağlantısı kurabilmeyi öğreniyor. Bu vakte dek Türkiye genelinde 13 vilayette 15’i aşkın okulda bilim atölyesi gerçekleştiren BİLGİ öğrencileri, yaptıkları atölyelerle 600’e yakın çocuğa ulaştı.

BİLGİ BilimSantrali Kulubü öğrencileri, düzenledikleri bilim atölyelerinde zararsız, gündelik hayatta kullanılan gereçlerle gerçekleştirdikleri, konutta çocuklar ile birlikte yapılabilecek 5 deneyi paylaştı:

1) Mikropları Çalıştıralım

Bu deney, iki yahut daha fazla hususun birbiri ile etkileşmesi sonucu kimyasal yansıma ile nasıl yeni özellikte unsurlar oluşturduğunu gözlemlememizi sağlıyor. Tüm cam şişe/pet şişe yahut ağzını balon ile kapatabileceğiniz bir kabın içine yarım çay bardağı sirke ve hamur kabartma tozu koyup şişenin ağzına bir balon geçirerek kapatın. Sirke ve kabartma tozu yansımaya girdiği vakit karbondioksit gazı açığa çıkarır. Gaz, şişe içinde kendine daha fazla yer bulamayınca püskürme meydana gelir. Bu püskürme sonucunda şişe ağzına tutturulmuş balon şişmeye başlar. Birebir deney kabartma tozu yerine karbonat kullanılarak da yapılabilir. Kabartma tozu ve karbonat sirke ile farklı vakit ve süratte etkileştiği (tepkimeye girdiği) için şişen balonların şişme mühleti ve boyutları farklı olacaktır.

2) Sihirli Kibrit

Hepimiz bir bardak suyun içine konulan kaşığın nasıl kırılmış üzere gözüktüğünü biliriz. Bunun sebebi, suyun ışığı kırarak objelerin kırılmış üzere gözükmelerini sağlamasıdır. Işığın husus ile etkileşimini gözlemlememizi sağlayan bu deney için ise muhtaçlığımız olan bir cam bardak, bir adet kibrit ve bardağın yarısını dolduracak kadar sıvı yağ. Deneyde su yerine yağ kullanılmasının sebebi yağın suya nazaran ışığı daha fazla kırmasıdır. Yağ suya nazaran ışığı o kadar fazla kırar ki bardağın içindeki objeyi yanlışsız açıdan baktığınızda kaybolmuş üzere görebilirsiniz.

3) DNA İzolasyonu Deneyi

Bu deney, canlıların tüm kalıtsal bilgilerini bulunduran eşsiz bir molekül olan DNA’yı gözle görülebilir hale getirmeyi amaçlıyor. Bitkilerin yediğimiz meyveleri dâhil tüm canlılarda DNA bulunmaktadır. Bu deney için bir kesim meyve yahut zerzevat (yumuşak dokulu örn. domates, kivi, çilek vb. önerilir), sıvı bulaşık deterjanı, sofra tuzu, küçük boş kavanoz, 80 derece kolonya, kilitli saklama torbası, çay süzgeci, su, tatlı kaşığı, su bardağı ve karıştırma çubuğuna gereksinimimiz var. Kesilen meyve kesimini kilitli saklama torbasının içine koyun, ağzını kapatın ve torbanın içindeki meyveyi güzelce ezin. Kavanozun içine bir tatlı kaşığı sıvı bulaşık deterjanı, bir tatlı kaşığı kadar tuz ve üstünü tamamlayacak kadar su koyun, karıştırın. Hazırladığınız çözeltiyi (karışımı), kilitli saklama torbasındaki ezilmiş meyve üzerine ekleyin, torbanın ağzını kapatın ve içindekiler karışana kadar ezmeye devam edin. Bir adet su bardağının üzerine çay süzgecini yerleştirin. Torba içinde ezerek hazırladığınız meyve karışımından yavaşça ve taşmayacak kadar süzgecin üzerine ekleyin. Süzülen sıvının yarısını alıp kavanozun içine aktarın ve üzerine bir çay kaşığı kolonya ekleyin.

Kavanozun kapağını kapatıp sıvının üst kısımlarında beyaz renkte bir bulut oluşana kadar bekleyin. Bu bulut meyvenin DNA’sını göstermektedir. Deneyde meyve çekirdeği tuz ile şişmekte, deterjan hücre duvarının parçalanmasını sağlamakta ve sıvıya karışan DNA alkol ile görülebilir hale gelmektedir.

4) Gökkuşağı Deneyi

Bu deneyi yaparak çocuklarla birlikte rengarenk sıvılardan oluşan bir gökkuşağı elde edebilir ve unsurların özkütlesi yani yoğunluğu üzerine düşünebilirsiniz. Deney için su, şırınga, pastör pipet yahut çay kaşığı, cam bardak (dar ve uzun bir su bardağı önerilir), toz şeker, kaşık, dört adet plastik karton yahut cam bardak (su bardağı ya da çay bardağı) ile dört farklı renkte boyaya gereksinim var. Sıvı besin boyası, guaj, sulu boya yahut meyve ve sebzelerden elde edilmiş boyaları kullanabilirsiniz. Kullanmayı tercih ettiğiniz çeşitteki bardakları birden dörde kadar numaralandırın. Her bardağın içine tıpkı ölçüde su ekleyin (örn. bardağın yarısına kadar olabilir). Bardakların numarası neyse her birinin içine o sayı kadar şekeri kaşıkla ölçerek ekleyin. Her bir bardağa farklı renkte boya damlatın ve karıştırın.

Şeker eridikten sonra uzunca bir su bardağına farklı renklerdeki şekerli su karışımından eşit ölçüde olacak halde şırınga, pastör pipet ya da çay kaşığı yardımıyla sırayla ve yavaşça ekleyin.

Deney sonucunda içine en fazla şeker karıştırılan, yani özkütlesi en yüksek olan renkteki sıvı en altta kalacak. Öteki renklerdeki sıvılar ise özkütlesi yüksek olandan düşük olana yanlışsız alttan üste yanlışsız sıralanacak.

5) Limondan Pil Yapımı

Bu deneyde kimyasal enerjiyi elektrik gücüne dönüştürerek limondan bir pil elde edebilirsiniz. Deney için dört adet timsah klips, küçük LED ışığı, üç adet limon, üç tane bozuk para, üç galvanizli çivi ve bıçağa gereksiniminiz var. Limona yerleştirdiğiniz bakır olan bozuk para ve çinko olan çiviyi bir pilin artı ve eksi kutupları olarak düşünebilirsiniz.

Piller, asidik bir çözelti içinde asılı çinko ve bakır metallerinden oluşur. Bu deneyde asit, limondaki sitrik asitten gelmektedir. Bıçak yardımıyla limonların her birine bir yarık açıp içine bozuk paraları yerleştirin. Tekrar her bir limona birer adet çivi sokun. Bakır olan bozuk parayı ve çinko olan çiviyi bir pilin artı ve eksi kutupları olarak düşünebilirsiniz. Timsah klips kablolarının bir ucu bozuk paraya bir ucu öbür limondaki çiviye bağlı olacak formda kabloları takın. Son timsah klipslerden birini yalnızca bozuk paraya bağlayın ve açıkta kalan çiviye de öbür bir timsah klips takın. Elektrik akımı bakırdan (bozuk paradan) limona, daha sonrasında da çinkodan (çividen) LED ışığa geçer. LED’den geçerken güç vererek LED’in yanmasını sağlar.

Açıkta kalan timsah klipsleri LED ışığına bağlayın. Meyve pili LED’e bağlandığında bir devreyi tamamlamış olursunuz. Elektrik akımı bakırdan (bozuk paradan) limona, daha sonrasında da çinkodan (çividen) LED ışığa geçer. LED’den geçerken güç vererek LED’in yanmasını sağlar. Bu ortada, bir LED polar hassastır. Bu, bir LED’in sırf akım içinden hakikat tarafta akıyorsa yanacağı manasına gelir. LED’i bağladığınızda yanmıyorsa bacaklarına takılı timsah klipsleri değiştirerek tekrar deneyebilirsiniz.

Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı