Boğaziçi Üniversitesi Tıbbi Görüntüleme Enstrümantasyon Laboratuvarı (X-Lab) bünyesinde, rutin olarak kliniklerde kullanılan aygıtlara nazaran şimdilik 6 kat daha yüksek çözünürlükte görüntüleme yapabilen yeni bir röntgen aygıtı geliştirildi. Laboratuvarın Kurucu Yöneticisi Boğaziçi Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cengizhan Öztürk, TÜBİTAK’ın desteklediği projenin üç yıl süren ağır bir çalışmayla tamamlandığını belirterek “Normalde tipik bir dijital röntgen aygıtı 140-180 mikrometre çözünürlüğüne sahip. Biz bunu özel sensör ve yazılımlarla şu anda 27 mikrometreye kadar indirebiliyoruz. Bu halde bedenimizin içindeki daha fazla ayrıntının, şimdilik yalnızca 12-13 saniye süren bir çizgisel tarama halinde görüntülenebileceğini göstermiş olduk. Bu yaklaşım, ileride farklı uygulamalar için daha da hızlandırılabilir” diyor.
2010’da Boğaziçi Üniversitesi Medikal Görüntüleme Laboratuvarları (BUMIL) bünyesinde kurulan “X-Lab”; medikal teşhis sistemleri, X-ray teknolojileri, yarıiletken temelli görüntüleme teknikleri, medikal imaj sürece ile medikal elektronik dizaynları alanında yaklaşık 10 kişilik bir lisansüstü öğrencisi araştırmacı takımla çalışıyor. Boğaziçi Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cengizhan Öztürk’ün uyumunda farklı Ar-Ge faaliyetleri yürüten “X-Lab” takımı, üç yıl süren ağır çalışmaların akabinde yüksek çözünürlüklü röntgen aygıtı geliştirdi. “TÜBİTAK 1003 Öncelikli Alanlar Ar-Ge Projelerı̇ Destekleme Programı” kapsamına alınan araştırma dayanağıyla şu anda muvaffakiyetle çalışan bir prototip geliştirdiklerini söyleyen Prof. Dr. Cengizhan Öztürk, farklı uygulamalar için özelleştirilmesi ve seri üretime geçilebilmesi için ek takviyelere ya da iş birliklerine gereksinim olduğunu vurguluyor.
“DAHA KOMPAKT, MODÜLER VE AYRINTILI BİR AYGITI HEDEFLEDİK”
Yurtdışında uzun yıllar tıbbi görüntüleme ve imaj takviyeli teşebbüsler konusunda alanında çalışmalar yapmış olan Prof. Dr. Cengizhan Öztürk; mevcut medikal görüntüleme aygıtlarına nazaran daha esnek, lego üzere farklı temel bileşenleri değiştirilebilecek, mevcutlara nazaran çok daha yüksek çözünürlük ve kalitede görüntüleme özelliklerine sahip örnek bir aygıtın Türkiye’de de yapılabildiğini takım olarak gösterdiklerini belirterek, şunları söylüyor:
“Medikal görüntülemeden başlayarak, tüm biyomedikal enstrümentasyon alanına yayılabilecek bir bakış açısıyla ölçeklendirilerek alanda yaygın kullanılabilen ekonomik, endüstriyel tahlillerin geliştirmesine odaklanıyoruz. Bununla birlikte akademik ve endüstriyel araştırmacıların farklı Ar-Ge projelerinde çarçabuk faydalanabilecekleri modüler tahlilleri hayata geçirmek de istiyoruz. Bu bir araştırma alanının ‘demokratikleştirilmesi’ olarak tanımlanıyor. Tıbbi aygıt alanında az firma sıhhat dalını denetim ediyor. Tıbbi görüntülemedeyse bu bir elin parmaklarını geçmiyor. Çoğunlukla Uzak Doğulu yeni firmalar büyük sermaye ve kamu dayanaklarıyla bu pazara girmeye çalışıyor. Türkiye üzere gelişen başka ülkelerdeki araştırmacılar donanım ya da yazılı özgün bir tahlil geliştirse bile, bu fikirlerinizi piyasadaki aygıtlarda çarçabuk test edemiyorsunuz. Ticari açıdan bu tıp alanlarda kendine yeni yol yaratmak kolay değil. Zira mevcut firmalar ve sistemler kendi içinde gelişerek ilerleyecek biçimde bir sistem oturtmuş durumda. Yani yeni bir fikriniz varsa, bunu yalnızca birkaç firmaya lisanslamanız sizin için tek gerçekçi yol olarak gösteriliyor.”
Prof. Dr. Cengizhan Öztürk, bu durumda X-Lab olarak ne yapabileceklerini düşünüp Ar-Ge çalışmalarına başladıklarını da kelamlarına ekliyor. Bilim insanı, TÜBİTAK’ın “1003 Öncelikli Alanlar Ar-Ge Projelerı̇ Destekleme Programı”ndan takviye almayı başaran projeyi ağır bir çalışmayla üç yılda tamamladıklarını anlatıyor:
‘Peki, biz bu durumda Türkiye olarak her şeyi dışarıdan mı alacağız? Bunun bir kesimini, yazılımını da mı özgün olarak rahatça geliştiremeyeceğiz’ diye düşünenlerdeniz. Bu hususa çok farklı ve sıra dışı bir bakış açısıyla yaklaşmamız gerektiğini gördük ve bu yolda sabırla ilerledik. Bu halde, açık kod yazılım içeren bir medikal görüntüleme aygıtı yapılabileceğini düşünerek üç yıl evvel çalışmalarımıza başladık. Pazarda hazır bulabileceğimiz temel modüllerle, lego üzere bir ortaya gelen donanım tasarımı (PIP: plug, integrated and play) mantığıyla değiştirip güncelleyebileceğiniz farklı bir görüntüleme aygıtı yapmayı hedefledik. TÜBİTAK projemizin bir ortağı da bir öğrencimizin akademik ‘spin-off’ firmasıydı. Bu tarafıyla de öncü bir proje oldu diye düşünüyorum. Bu projemizde doktora öğrencilerimiz Aytaç Durmaz, Altay Brusan, Asuman Kolbaşı, yüksek lisans öğrencisi Mert Deniz Polat başta olmak üzere 10’dan fazla öğrencimiz misyon aldı. Aytaç ve Altay arkadaşlarımız doktoralarını bu bahiste tamamladı. Asuman arkadaşımız doktora ve Mert Deniz arkadaşımız yüksek lisans çalışmalarına şu anda devam ediyor. Bu alandaki çalışmalara devam etmek istiyor, başta doktora sonrası araştırmacılar olmak üzere her vakit yeni grup üyeleri alıyoruz.”
“12 SANİYEDE ÇOK AYRINTILI GÖRÜNTÜLEME YAPABİLİYORUZ”
X-Lab Takımı Üyesi Dr. Aytaç Durmaz, şimdilik yaklaşık altı kat daha yüksek çözünürlükte görüntüleme yapabildiklerini, bunun güzelleşebileceğini ve çok farklı doku kontrast sistemleri eklenebileceğini de vurguluyor. Bütün beden taramasının 12-13 saniyede en küçük kesime kadar gerçekleştirebildiği bilgisini paylaşan Dr. Durmaz şöyle konuşuyor:
“Normalde hastanelerde kullanılan röntgen aygıtları en fazla 140-150 mikrometre çözünürlük sağlıyor. Nükleer Düzenleme Kurulu’ndan (NDK) onaylı araştırma merkezimizde yapılan bu Ar-Ge faaliyetleri sonucunda mevcut cihazımızda bunu 27 mikrometreye kadar düşürmeyi başardık. Bu aygıt bütün beden taraması 12-13 saniyede çok ayrıntılı yapabilmemize imkan tanıyor. Fakat bunu nasıl hızlandırabileceğimizi biliyoruz. Çalışmalarımızın Türkiye için bir birinci olduğunu söyleyebiliriz, bununla da yetinmeyeceğiz. Sensör tarafında farklı aygıt ve uygulama amaçlarımız olacak. Burada ilerlerken, Ömür Bilimleri ve Teknolojiler UYGAR Merkezi bünyesinde faaliyet gösteren ve Kandilli Yerleşkemizde şurası özel bir pak odadan faydalanmayı planlıyoruz. Mevcut aygıtımızın tüm kritik kesimleri lego üzere tak-çalıştır halde tasarlandı ve bu da çok modüler bir yapının ortaya çıkmasını sağlıyor. Ancak farklı modüllü dizaynlardaki kullanımlar için sistemi şimdi test etmedik. Her amaç aygıt için yapmamız gereken ek çalışmalar olacak. Şu anda prototipimiz, Türkiye’de mevcutlarına nazaran daha gelişmiş ve esnek bir medikal görüntüleme sisteminin, misal hatta daha ekonomik maliyetlerle yapılabileceğini net olarak gösteriyor”.
“PAZARDAKİ OYUNCULAR ÇOK BÜYÜK”
Dr. Aytaç Durmaz ise kurduğu ve proje partneri olduğu Pievision A.Ş. girişimcilik şirketiyle, gelişen aygıtın seri üretimi için çalıştıklarını lakin proje teklifinde tasarladıkları ticari yolda, pazarın büyük oyuncularıyla üretim gücü nedeniyle alamadıklarını söylüyor. Aygıtın en kısa vakitte seri üretimini de yapmayı hedeflediklerini vurgulayan Dr. Durmaz, “Medikal aygıtlar pazarında oyuncular nitekim çok büyük. Hayata geçirdiğimiz sistemle daha süratli geliştirme yapılabilen, açık kaynak kodlarıyla birçok araştırma merkezinin katkıda bulunabileceği bir temel altyapı oluşturmuş olduk. Bu sayede eserlerin ticarileşmesinde ortak kaynak kullanımının önünü açmayı hedefledik. Durum bu türlü olunca da küçük, yeni kurulan şirketlerin ve yenilikçi firmaların medikal dalda daha rahat yer bulmasını amaçlıyoruz. Umarım, öbür takviyelerle ve iş birlikleriyle bu aygıtımızın seri üretimini yaparak Türkiye ve dünya medikal görüntüleme pazarına sunmak mümkün olabilir. Bu hususta da sizlerle birtakım âlâ haberleri çok yakında paylaşabilmeyi umuyoruz” tabirlerini kullanıyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı