Son günlerin en çok konuşulan kavramlarından Metaverse’e ait günlük yaşantımızdan daha fazla örnek uygulama ile karşılaşıyoruz. Metaverse ile birbirlerinden bağımsız mecralarda çalışan toplumsal medya uygulamaları, çevrimiçi oyunlar, artırılmış gerçeklik ve dijital paralar ile günlük ömür, finansal sistem, eğitim hayatımız üzere gerçek dünya davranışları artırılmış gerçeklik teknolojisi sanal kainata taşınıyor. Metaverse uygulamalarına milyon dolarlık yatırımların yapıldığını belirten uzmanlar, bu alanda kıymetli istihdamların da yapıldığına dikkat çekiyor.

Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Yazılım Mühendisliği Kısım Lideri Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, sanal cihan “Metaverse” kavramına ait değerlendirmede bulundu.

Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, son günlerde sıklıkla duyduğumuz “meta-verse” yani “universe” ötesi manasına gelen “sanal evren” kavramını, “birbirlerinden bağımsız mecralarda çalışan toplumsal medya uygulamaları, çevrimiçi oyunlar, artırılmış gerçeklik ve dijital paraları bir ortaya getirerek yaşama, kazanma, çalışma, satın alma üzere gerçek dünya davranışlarımızı artırılmış gerçeklik teknolojisi ile deneyim edilmesini amaçlayan, kendi sanal öğeleri ile gerçek dünyamızdan ayrılan sanal bir hayat mecrası” olarak tanımladı.

Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, birbirleri ortasında geçişler olan sanal kainatlar kripto kainatlar üzerinde etherium block zinciri kullanan Mana (Decentraland), Sand (Sandbox), AXS (Axie Infinity), ENJ (Enjin Coin) üzere tokenler ile gerçek sanal paralar kazanıp harcanabildiğini söyledi.

İlk olarak 1992 yılında karşımıza çıktı

“Metaverse” kavramının birinci olarak Neal Stephenson’ın Cyberpunk yani yapay zeka ve sibernetik üzere bilgisayar teknolojisinin hakim olduğu geleceğin kentsel toplumlarıyla ilgilenen 1992 basımı bilim kurgu romanı Snow Crash’de karşımıza çıktığını belirten Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, şunları söyledi:

“Kitapta, Metaverse ‘dünya çapındaki fiber optik ağı üzerinden topluma sunulan’ ve artırılmış gerçeklik gözlüklerine yansıtılan ortak bir ‘sanal evren’ olarak tanımlanmıştır. Halihazırda yalnızca ziyaretçi olarak yer aldığımız internet mecrasının yeni, etkileşimli ve gerçekçi formu olarak metaverse (sanal evren) içerisinde uygulama geliştiriciler gerçek yaşama ilişkin tüm objeleri, alışkanlıkları, mağazaları ve günlük yaşama ilişkin kuralları inşa edebilirler. 16 Kasım 2021 itibariyle Barbados Metaverse üzerinde elçilik açarak kendi sözleriyle teknoloji diplomasisi ile kültürel ve milletlerarası diplomasiyi geliştirmeyi hedefliyorlar.”

Metaverse: İnternetin “vücut” bulmuş hali

Bu yeni sanal dünyanın aslında eski ismiyle Facebook yeni marka ismiyle Meta’nın kurucusu Zuckerberg’in tanımladığı “Internetin beden bulmuş hali” olduğunu belirten Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, “Daha evvel kullanıcı tarifimiz kullanıcı ismi ve profil resmi üzere kavramlar ve statik objeler ile tanımlanırken sanal kainatta her bir kullanıcı konuşabilen, hareket edebilen bir kişiselleştirilebilir avatar olarak tanımlanabilecek. Tıpkı kullanıcı bu yeni görsel “kimliği” ile sanal kainatta sanal sokaklarda yaşayacak, alışveriş yapabilecek, gerçek sanal para kazanabileceği mağazalar açabilecek, eğitim alabilecek ve üstte söz ettiğimiz üzere vize süreçlerini de yapabilecek.” dedi.

Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, “İdeal bir sanal kozmosta, her kullanıcı kendisine ilişkin, müstakil ve sanal cihanlar ortası geçişlerinde de kalıcı olan objeleri satın alabilir, oluşturabilir, satabilir ve takas edebilecekler. Bu dijital varlıklar (NFT, non-fungible token) sanal cihan yatırımcıları ve içerik üreticileri için kıymetli bir pazar olacak.” dedi.

NFT nedir?

NFT kavramına da değinen Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, “NFT dijital bir varlığın eşsiz olduğunu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceğini blokzincir ile onaylayan bir data ünitesidir. Bu data avatarlarımız, dijital emlak, sokaklar, mağazalar konutlar, görüntü, ses yahut öteki tüm dijital evrak cinsleri üzere öğeleri temsil etmek için kullanılabilir. Lakin, yepyeni evrakın rastgele bir kopyasına erişim, NFT’nin alıcısı ile hudutlu değildir. Bu dijital öğeleri herkes edinebilir ve NFT objeleri için aidiyet bilgisi blok zincirler ile saklanır. Bunu aslında şöyle söz edebiliriz, günlük hayatta kullandığınız tüm bizlere ilişkin varlıkların benzerleri hatta birebirleri diğerlerinde da olabilir ve bunları kimi vakit kullanır yahut yanımızda taşırız. Lakin sanal cihanda fizikî olarak yanımızda bulunduramayacağımız NFT varlıkların aidiyet ve kullanım hakkı bilgisi blokzincir ile muhafaza altına alınmaktadır.” diye konuştu.

Bu kainatın tek bir sahibi olmayacak

Bu sanal cihanın kime ilişkin olduğunun da merak edildiğini belirten Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, şunları söyledi:

“Mark Zuckerberg ve Epic Games CEO’su Tim Sweeney üzere teknolojinin önde gelen isimlerin yatırım yaptığı sanal cihan için sorulan “Peki Metaverse kimin?” sorusu aslında sonsuz sanal kainatın yer alacağı bir büyük sanal kainatın sahipliği sorusuna karşılık aramak manasına geliyor. Hasebiyle şirketlerin kendi hizmet ve servisleri ile yer alacakları büyük bir sanal kainatın tek bir sahibi olmayacak. Giderek artan ve sonsuz büyüklüğe erişebilecek sana kainatların sahibi aslında hesapları, sahip oldukları objeleri, tüm varlıkları ile kullanıcılar ve yatırımları ile şekillendirecekleri siyasetleri ile yatırımcılar diyebiliriz.

Meta yöneticilerinden Andrew Bosworth ve Nick Clegg’in Metaverse hakkındaki, “Kullanım şartlarının, zımnilik denetimlerinin ve güvenlik tedbirlerinin yeni teknolojilere uygun olmasını ve insanları inançta tutmasını sağlamak için çalışıyoruz. Rastgele bir şirket tek başına bu işi yapmayacak. Yanlışsız yapılması için sanayi genelinde uzmanlarla, devletlerle ve düzenleyicilerle işbirliği yapılması gerekecek.” açıklaması aslında metaverse kavramının sahipliği yahut idaresine dair “The Metaverse” değil “A Metaverse” mimarisi ile kullanıcılar için farklı sanal cihanlar ortası geçiş mümkün olacağını öngörebiliyoruz.”

Gerçek dünyanın dijital kopyalarına yatırım yapılıyor

Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, Meta ve Epic Games ile birlikte 3D geliştirme platformu Unity’nin de “dijital ikizlere” gerçek dünyanın dijital kopyalarına yatırım yaptığını, grafik şirketi Nvidia da “Omniverse” ismini verdiği, 3D sanal dünyaları birbirlerine bağlayan bir platform geliştirdiğini söyledi. Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, “Burada sanal cihan geliştirme süreci ile birlikte Metaverse üzerinde kullanıcı tecrübelerinin sanal gerçeklik ve artırılmış gerçeklik ile yaşatabilmek için Meta, Oculus şirketini 2 milyar dolara bünyesine katarak bu alanda 5-10 yıl içerisinde öngördüğü yaygın kullanım amacına ulaşmayı planlıyor.” dedi.

Milyon dolarlık yatırımlar yapılıyor

Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, bu sanal kainatta yapılan yatırımlara da örnekler vererek şunları söyledi:

“Ağırlıkla ‘gayrimenkul’ yatırımları ile başlayan sanal cihanda geçtiğimiz günlerde bir kullanıcı The Sandbox’ta Republic Realm tarafından geliştirilen dijital bir yata 650 bin dolar (149 Etherium) fiyat ödedi. Benzeri biçimde Decentraland sanal cihanında Kanada merkezli bir yatırım şirketi 116 parselden oluşan 600 metrekare büyüklüğündeki yere 618 bin MANA (2.43 milyon dolar) ödeme yaptı. Metrekare fiyatının yaklaşık 4 bin dolara tekabül eden yatırım epeyce argümanlı olmakla birlikte arsa üzerinde alışveriş ve ömür merkezleri yapılması planlanıyor. Kasım ayı içerisinde Decentraland, The Sandbox, CryptoVoxels ve Somnium Space üzere 4 büyük sanal cihan projesinde 106 milyon dolarlık satış gerçekleştirilirken 6000’i aşkın yatırımcı yeni NFT varlığa sahip oldu. Yüksek süreç hacmi ve yatırımcı ilgisi inanç sorunu yaşayan kripto para piyasasının inanç kazanmasına yaygınlaşmasına katkı sağlayacağını söyleyebiliriz. Bilhassa Çin ve ABD’nin kripto para piyasaları ve madencilerine ait yeni regülasyonları da aslında sanal cihan varlık finansmanı için epey kıymet arz ediyor. Arzı kâfi ve inançlı olmasını sağlayan ülkeler sonraki yıllarda bu yatırımlarının karşılığını finansal olarak alacak lakin kripto paraların madenciliğinin sebep olduğu yüksek karbon salınımı ile de ilgili düzenlemeler yapmak zorunda kalacaklar.”

İstihdam imkanları sunuyor

Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, “Meta şirketinin Reality Labs kısmında artırılmış ve sanal gerçeklik projeleri üzerinde çalışan 10 binden fazla çalışanı var ve yakında Avrupa’da 10 bin kişiyi daha işe almayı planlanıyor. Meta şirketi başta start-up olmak üzere yatırımları için 10 milyar dolar harcayacağını duyurdu.” dedi.

Temel çalışma alanları 5 başlıkta toplanıyor

Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, “Metaverse” ile birlikte teknoloji sanayisi temsilcileri ve uygulama geliştiriciler için temel çalışma ve odak alanlarını beş başlıkta toplanabileceğini söyledi:

• Eski web hizmetleri yahut gerçek dünya aktiviteleri ile örtüşen özellik kümeleri,
• Gerçek vakitli 3D bilgisayar grafikleri ve şahsileştirilmiş avatarlar,
• Alışılagelmiş oyunlardan çok toplumsal etkileşimli, daha az rekabetçi fakat maksat odaklı oyunlar,
• Kendi sanal öğelerini ve ortamlarını oluşturan kullanıcı takviyesi ve
• İnsanların sanal eserlerden kâr edebilmesi için dış ve gerçek ekonomik sistemlerle etkileşim.

2-5 yıl içerisinde eser geliştirme süreci başlayacak

Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, yüksek öngörülü çalışmalarıyla bilinen Gartner araştırma şirketinin Ağustos 2021 itibariyle duyurduğu 2021 yılı gelişen teknolojiler beklenti eğrisinde artırılmış gerçeklik, sanal gerçeklik, NFT, merkeziyetsiz kimlik ve yapay zeka alanlarının en yüksek beklentili araştırma ve yatırım alanları olduğu bu alanlardaki eserlerin 2-5 yıl içerisinde eser geliştirme sürecine başlayacağı öngörüsünde bulunduğunu söz etti.

Merkeziyetsiz kimlikler de metaverslerde kullanılacak

Doç. Dr. Türker Tekin Ergüzel, kelamlarını şöyle tamamladı: “Şu andaki merkezi fizikî ve dijital kimlik ekosisteminin, merkezi olmayan ve demokratik bir mimari halinde büsbütün tekrar yapılandırılmasını vaat edeceği teziyle merkezi olmayan dijital kimlik (DDID) yatırımları ile Microsoft DDID ile kullanıcı isimleri üzere tanımlayıcıların kendine ilişkin bağımsız kimliklerle değiştirilebildiği ve hem kapalılığı hem de süreçleri korumak için blok zinciri ve dağıtılmış kayıt defteri teknolojisiyle data alışverişini mümkün kılan bir inanç çerçevesinin mimarisini kullanıcılarına sunuyor. Yakın gelecekte merkeziyetsiz (kripto) paraların yanında merkeziyetsiz kimliklerin de metaverselerde kullanıldığını da göreceğiz.”

Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı