Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu’nun bugün yayınladığı rapora nazaran COVID-19, çocukları daha evvel gibisi görülmemiş bir ölçekte etkiliyor ve bu, UNICEF’in 75 yıllık tarihinde çocukları etkileyen en büyük kriz olma niteliğini taşıyor.

Bir On Yılın Kaybolmasını Engellemek: COVID-19’un çocuklar ve gençler üzerindeki yıkıcı tesirini aksine çevirmek için acil eylemraporu, COVID-19’un yoksulluk, sıhhat, eğitime erişim, beslenme, çocuk muhafaza ve ruh sıhhati üzere bahislerdeki temel zorlukları ortadan kaldırmaya yönelik, uzun yıllar içerisinde kaydedilen ilerlemelere nasıl ket vurduğunu gösteriyor. Rapor, pandeminin neredeyse ikinci yılı tamamlanmışken, COVID-19’un gitgide derinleşen tesirinin yoksulluğu artırdığı, eşitsizlikleri güçlendirdiği ve çocuk haklarını daha evvel gibisi görülmemiş seviyelerde tehdit ettiği mevzularında uyarıyor.

Rapora nazaran, pandemi sebebiyle artık 100 milyon çocuk daha çok boyutlu bir yoksulluk içinde yaşıyor; bu, 2019’dan beri yüzde 10’luk bir artış olduğu manasına geliyor. Bu sayılar, 2020 Mart ortasından beri saniyede bir yaklaşık 1,8 çocuğa karşılık geliyor. Bunun yanın sıra rapor, verilen kayıpların geri kazanılması için uzun bir yol kat edilmesi gerektiğini ve en düzgün ihtimalle bile toparlanmanın ve COVID öncesi çocuk yoksulluğu seviyelerine geri dönmenin yedi-sekiz yıl süreceğini söylüyor.

Bu berbata gidişin başka ispatlarını da sunan rapora nazaran, pandemi öncesiyle kıyaslandığında artık 60 milyon çocuk daha nakdî yoksulluk içindeki hanelerde yaşamaya başladı. Buna ek olarak, 2020’de 23 milyon çocuk temel aşılarını yaptıramadı. Bu, 2019 ile kıyaslandığında neredeyse 4 milyonluk bir artış ile son 11 yıldaki en yüksek sayı. Rapor şunları da not düşüyor:

• Pandeminin tepe noktasında ülkelerde uygulanan kapanmalar nedeniyle 1,5 milyarı aşkın öğrenci okul dışı kaldı. Krizin birinci yılında dünya genelinde okullar, yüz yüze eğitimi neredeyse yüzde 80 oranında durdurdu.
• Ruh sıhhati sorunları dünya genelinde 10-19 yaş ortası ergenlerin yüzde 13’ünden fazlasını etkiliyor. Ekim 2020 prestijiyle pandemi, ülkelerin yüzde 93’ünde kritik ruh sıhhati hizmetlerini kesintiye uğrattı yahut durdurdu.
• COVID-19 pandemisinin bir sonucu olarak 2030’dan evvel çocuk yaşta evlilik olaylarında 10 milyonluk bir artış meydana gelebilir.
• Çocuk işçi sayısı dünya genelinde 160 milyona ulaştı; bu, son dört yılda çocuk personel sayısının 8,4 milyon arttığı manasına geliyor. Pandeminin tetiklediği yoksulluk artışı sebebiyle 9 milyon çocuk daha 2022 sonuna kadar çocuk işçiliğine itilme riski altında.
• Pandeminin tepe noktasında 1,8 milyar çocuk, şiddetin engellenemediği ve müdahale hizmetlerinin önemli ölçüde kesintiye uğradığı 104 ülkede yaşıyordu.
• 50 milyon çocuk beslenme yetersizliğinin en tehlikeli biçimi olan boya nazaran çok zayıflıktan mustarip ve bu sayı, pandeminin çocukların beslenme biçimi, beslenme hizmetleri ve besleme uygulamaları üzerindeki tesirlerinden ötürü 2022’ye kadar 9 milyon daha artabilir.

Rapor, pandeminin ötesinde, çocuk haklarına yönelik önemli tehdit oluşturan öteki tehlikeler konusunda da ikazlarda bulunuyor. Dünya genelinde 426 milyon çocuk (neredeyse 5 çocuktan 1’i), gitgide ağırlaşan ve sivillere gitgide daha fazla ziyan veren, çocukları ise orantısız formda etkileyen çatışma bölgelerinde yaşıyor. Bayanlar ve kız çocukları için, çatışmalarla temaslı cinsel şiddete maruz kalma riski çok yüksek. Gerçekleştirilen insani yardımların yüzde 80’i, çatışmalar sebebiyle yapılıyor. Birebir biçimde, yaklaşık 1 milyar çocuk (dünya çocuk nüfusunun neredeyse yarısı), iklim değişikliğinin tesirlerinin ‘aşırı yüksek risk’ oluşturduğu ülkelerde yaşıyor.

Her çocuk için gereksinimlere karşılık vermek, geleceği geri kazanmak ve tekrar hayal etmek maksadıyla UNICEF;

• Kapsayıcı ve güçlü bir toparlanma için toplumsal müdafaa düzeneklerine ve insan kaynağına yönelik yatırım ve harcamalar yapılması,
• Pandeminin sonlandırılması, çocuk sıhhati ve beslenmesi konusundaki kaygı verici berbata gidişin bilakis çevrilmesi ve bu doğrultuda UNICEF’in COVID-19 aşı dağıtımındaki hayati rolünün kullanılması,
• Her çocuk için kaliteli eğitim, müdafaa ve başarılı ruh sıhhati hizmetleri sağlanarak geleceğin daha da güçlü inşa edilmesi,
• Açlığın ortadan kaldırılması, çocukların iklim değişikliğinden korunması ve afet harcamalarının tekrar yapılandırılması yaklaşımları da dâhil olmak üzere, krizlerin daha yeterli engellenmesi, müdahale edilmesi ve çocukların krizlerden korunmasına yönelik dayanıklılık geliştirilmesi davetinde bulunuyor.

Türkiye’deki durum:

Türkiye pandeminin birinci günlerinde enfeksiyonları azaltmaya, hayat kurtarmaya ve en kırılgan kümelerdeki ailelerin sosyo-ekonomik gereksinimlerine karşılık vermeye yönelik bir dizi önlemden oluşan ulusal bir müdahale planını uygulamaya koydu. Bununla birlikte Türkiye’deki çocuklar da, dünyadaki öteki her çocuk üzere refahlarına ait değerli zorluklarla karşılaştılar.

19 milyon öğrencinin eğitimi, okulların kapatılmasından dolayı kısmen kesintiye uğradı. Bu okul yılında ise, okullara kayıt yaptıran 850.000 Suriyeli ve öteki ülke kökenli olanlar da dâhil olmak üzere, çocuklar yüz yüze eğitime geri döndüler. Yıllar içinde kaydedilen kıymetli ilerlemelere karşın yaklaşık 400.000 okul dışı kalmış sığınmacı çocuk için yalnızlaşmak, ayrımcılık, çocuk personelliği ve çocuk yaşta evlilik riski, bilhassa COVID-19 pandemisi müddetince, daha da arttı. UNICEF, tüm çocukların kaliteli örgün ve yaygın eğitime erişim sağlaması için devlet kurumları ve sivil toplum ortakları ile yakın iş birliği içinde çalışmalar sürdürdü ve sürdürmeye de devam ediyor.

COVID-19’un, mülteciler de dâhil olmak üzere esasen kırılgan durumda olan kümelerin ömürleri üzerinde ,sağlıklarına olan direkt tesiri dışında, derin ve geniş ölçekli sosyo-ekonomik tesirleri de bulunuyor. TÜİK’in 2020 datalarına nazaran Türkiye’deki çocukların yüzde 32’si fakir hanelerde yaşıyor ve yüzde 34’ü çeşitli maddi mahrumluk cinslerine maruz kalıyor. Pandeminin bu durumu kötüleştirmesi ve çocuklar için yeni zorluklar yaratarak onları daha da büyük bir yoksulluk riskiyle karşı karşıya bırakma mümkünlüğü ise hayli yüksek. Ekonomik zahmetler çocukları çocuk işçiliğine yönelterek onların okulu bırakmalarına sebep olabilir. UNICEF, sığınmacılar da dâhil olmak üzere en kırılgan kümelerdeki çocuklara yönelik toplumsal müdafaa ve toplumsal hizmetlerin güçlendirilmesi ve entegre edilmesine ait kıymetli amaçlar ortaya koyan 11. Ulusal Kalkınma Planı kapsamında toplumsal muhafaza sistemlerinin güçlendirilmesi için Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı ve Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı ile birlikte çalışıyor.

2021’de UNICEF, Türkiye Devleti ve sivil toplum ile paydaşlık içerisinde, COVID-19’un çocuklar ve aileleri üzerindeki tesirinin azaltılması ve temel hizmetlere erişimlerinin sağlanması çalışmalarına odaklanmaya devam etti. Bu emel doğrultusunda UNICEF, belediyelerle çok kesimli programların genişletilmesi, en hassas durumdaki çocuklar için kapsam ve hizmetlerin uygunlaştırılması ve ulusal aktörlerin kapasitelerinin güçlendirilmesi için çalışıyor.