Türkiye’nin güneydoğusunda meydana gelen iki güçlü depremin ardından çok büyük bir yıkımla karşı karşıyayız. On binlerce vatandaşımızı kaybettiğimiz bu felakette, göçük altından pek çok vatandaşımız kurtarılıyor. Fakat kişi enkaz altından çıkarıldıktan sonra dikkat edilmesi gereken çok önemli noktalar var.
Enkaz altında hayati organlardaki yaralanmalar ani ölüme neden olurken; kişi enkazdan çıkarıldıktan sonra veya hastaneye ulaştıktan sonra Crush Sendromu’na bağlı olarak ölüm gerçekleşebilir.
DoktorTakvimi uzmanlarından Op. Dr. Atakan Ezici, ezilme sonucu ölüme neden olabilecek Crush Sendromu’nu elle.com.tr’ye anlattı.
Crush (ezilme) Sendromu nedir?
Crush Sendromu diğer ismiyle ezilme sendromu; vücudun tamamının veya bir kısmının baskıya maruz kalması ve ezilmesi sonucunda gelişen kas hasarı, böbrek yetmezliği, şok, kalp ve solunum yetmezliği ile seyreden sistemik bir bozukluktur.
Deprem sonrası sık görülen komplikasyonlardan olan Crush Sendromu, tarihte ilk kez 1909 yılında İtalya Messina depremi sonrasında bildirilmiştir.
Daha sonraki yıllarda Mayıs 1941’deki Londra bombardımanı sırasında Dr. Bywaters, enkaz altında saatlerce sıkışıp kalan ve canlı kurtarılan hastaları inceledi. Enkaz altından çıkarıldıktan bir süre sonra bu kişilerin kan basıncında düşme, kan üre seviyesinde artış ve idrar miktarında azalma olduğunu ve sonrasında hastaların kaybedildiğini gözlemledi. Bu kişiler üzerinde yaptığı araştırmalar sonrasında Dr. Bywaters, ezilen kaslardan açığa çıkan myoglobin adlı bir proteinin bu sendroma yol açtığını belirtti. Dr. Bywaters, kas hasarı sonucunda gelişen ve böbreklerin çalışmasını bozan bu tablonun düzeltilmesi için, en kısa sürede damar yolundan uygun sıvı tedavisi yapılmasını, kan basıncının düzenlenmesini ve hasarlı uzvun çıkarılması yani ampüte edilmesi gerektiğini vurguladı.
Crush Sendromu neden olur?
Trafik kazalarındaki darbeler, iş kazaları veya çığ düşmesi ile bir ağırlığın altında kalmak Crush Sendromu’na yol açsa da en sık ve yaygın neden deprem sebebiyle göçük altında kalmaktır. Bu esnada ezilen kaslardan açığa çıkan myoglobin isimli protein, kan dolaşımı ile gittiği böbrek tübüllerine zarar vererek vücudumuzda bir dizi metabolik bozukluğa sebebiyet verecek tetiği çekmektedir.
Crush Sendromu belirtileri neler?
Çizgili kasların hasarı sonucunda meydana gelen Crush Sendromu’nun ilk görülen belirtileri arasında; ağrılı ve ödemli uzuvlar, düşük tansiyon, ritim bozukluğu, solunum yetmezliği, idrar yoğunluğunda artma ve idrar yapma miktarında azalma olarak söylenebilir. Göçük altından çıkarılan bireyde ilk etapta klinik durum hafif seyredebilir. Fakat daha sonra crush sendromuna bağlı böbrek hasarı ile başlayan klinik tablo ağırlaşabilir; kan basıncında düşme, solunum yetmezliği ile seyreden tablo ölümle sonuçlanabilir.
Travma veya ödem gibi nedenlerden dolayı artan kompartman içi basınç kas dokusunda dolaşımı bozar. Dolaşımın bozulması iskemi ve ödeme yol açar, doku iskemisi yani dokunun yeterince beslenememesi nekroz dediğimiz doku ölümlerine neden olur. Kas dokusu nekrozu sonucu oluşan asidoz ve miyoglobin artışı akut böbrek yetmezliğine neden olabilir. Göçük altından çıkarılan kişilerde crush sendromu sonucunda görülme ihtimali yüksek olan akut böbrek yetmezliği; günlük idrar miktarı, kandaki üre ve kreatin değerleri bakılarak mutlaka irdelenmelidir.
Crush Sendromu tedavisi nedir?
Göçük altında kalan depremzedeye ilk etapta damaryolundan sıvı takviyesi yapılması çok önemlidir. Bunun amacı organ hasarını engellemek, akut böbrek yetmezliğini ve sıvı mineral dengesizliğini düzeltmektir. Sıvı elektrolit dengesizliğinin standart tedavisinde kalsiyum, insülin, dekstroz takviyesi yer almakla birlikte potasyum içeren sıvılar verilmemeli ve hasta en yakın sağlık kuruluşuna nakil edilmelidir. Böbrek fonksiyonlarını düzeltmek adına diyaliz uygulanabilir. Tüm bu önlemlere rağmen tedavi sağlanamazsa, ezilen uzuvun ampute edilmesi gerekebilmektedir.
Crush sendromunun ayrıntıları, enkaz altında kalmanın süresi, insanın fiziksel durumu, çevredeki koşullar ve ulaşılabilirliği gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Acil müdahale, hastanın hayatını kurtarmaya yardımcı olabilir, ancak ciddi hasarlar oluşmuşsa tam iyileşme mümkün olmayabilir.